Zgaga – przyczyny, objawy i leczenie tej powszechnej dolegliwości

Zgaga to uciążliwa dolegliwość, którą większość z nas doświadczyła przynajmniej raz w życiu.

Charakteryzuje się uczuciem pieczenia w przełyku, które często promieniuje w kierunku gardła, a niekiedy wiąże się z kwaśnym posmakiem w ustach. Zgaga może być epizodyczna, związana np. z dietą lub stylem życia, ale może też mieć charakter przewlekły, związany z chorobą refluksową przełyku (GERD). W artykule przybliżymy przyczyny, objawy oraz metody leczenia zgagi, a także sposoby jej zapobiegania.

Czym jest zgaga?

Zgaga to objaw związany z refluksem żołądkowo-przełykowym, czyli cofaniem się treści żołądkowej do przełyku. Treść ta, często zawierająca kwas solny, podrażnia błonę śluzową przełyku, powodując uczucie pieczenia. Choć zgaga nie jest chorobą sama w sobie, jej regularne występowanie może sugerować inne problemy zdrowotne, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy lub wrzody żołądka. Warto zrozumieć, że zgaga to nie tylko nieprzyjemny objaw – może również prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak nadżerki przełyku, a nawet zwiększać ryzyko raka przełyku.

Jakie są główne przyczyny zgagi?

Zgaga jest wynikiem dysfunkcji dolnego zwieracza przełyku (LES), mięśnia odpowiedzialnego za oddzielenie żołądka od przełyku. W normalnych warunkach LES otwiera się, by przepuścić jedzenie do żołądka, a następnie zamyka się, aby zapobiec cofaniu się treści żołądkowej. Kiedy ten mechanizm nie działa prawidłowo, kwas żołądkowy może przedostawać się do przełyku, powodując zgagę.

Przyczyny osłabienia LES mogą być różnorodne. Do najczęstszych należą:

Dieta: Spożywanie niektórych pokarmów i napojów, takich jak kawa, czekolada, tłuste potrawy, alkohol, cytrusy czy pikantne dania, może przyczyniać się do wystąpienia zgagi.

Nadwaga: Otyłość wywiera nacisk na brzuch, co zwiększa ryzyko refluksu żołądkowego.

Ciąża: Hormony produkowane podczas ciąży, szczególnie progesteron, rozluźniają mięśnie, w tym LES, co może prowadzić do zgagi.
Leki: Niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna, ibuprofen) czy niektóre leki na nadciśnienie, mogą osłabiać LES i zwiększać ryzyko zgagi.

Styl życia: Palenie tytoniu i stres mogą również negatywnie wpływać na funkcjonowanie LES.

Objawy zgagi – jak je rozpoznać?

Najbardziej charakterystycznym objawem zgagi jest uczucie pieczenia za mostkiem, które może promieniować w kierunku gardła. Objaw ten zwykle pojawia się po posiłku, szczególnie obfitym lub bogatym w tłuszcze, lub gdy osoba przyjmuje pozycję leżącą. Inne objawy to:

Kwaśny posmak w ustach,
Odbijanie się,
Nudności,
Uczucie pełności w brzuchu,

Chrypka lub przewlekły kaszel (zwłaszcza nocą),

Ból w klatce piersiowej, który może być mylony z objawami zawału serca.

Zgaga, szczególnie gdy jest przewlekła, może prowadzić do powikłań. Regularne narażenie przełyku na działanie kwasu solnego może powodować stany zapalne, nadżerki, a w skrajnych przypadkach zmiany przednowotworowe (tzw. przełyk Barretta).

Jak zapobiegać zgadze?

Zapobieganie zgadze w dużej mierze opiera się na modyfikacji stylu życia i diety. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc uniknąć tej dolegliwości:
Unikaj jedzenia tuż przed snem: Spożywanie posiłków na 2-3 godziny przed snem daje żołądkowi czas na trawienie i zmniejsza ryzyko refluksu.
Podnieś głowę podczas snu: Spanie z podniesioną głową (np. za pomocą dodatkowej poduszki) może pomóc w zapobieganiu cofaniu się kwasu do przełyku.
Kontroluj masę ciała: Utrata zbędnych kilogramów może zmniejszyć nacisk na brzuch i poprawić funkcjonowanie LES.
Unikaj pokarmów i napojów wywołujących zgagę: Zidentyfikowanie i wykluczenie z diety pokarmów, które powodują zgagę, może znacznie poprawić jakość życia.

Rzucenie palenia: Nikotyna wpływa na rozluźnienie LES, co zwiększa ryzyko zgagi.

Zmniejsz stres: Stres może nie tylko bezpośrednio powodować zgagę, ale także prowadzić do zachowań, które ją pogarszają, takich jak jedzenie w pośpiechu czy sięganie po używki.

Leczenie zgagi – kiedy konieczna jest pomoc lekarza?

Zgaga, zwłaszcza sporadyczna, nie zawsze wymaga interwencji lekarskiej i często można ją złagodzić za pomocą prostych zmian w stylu życia i domowych środków zaradczych. Jednak jeśli zgaga występuje regularnie (częściej niż dwa razy w tygodniu) lub objawy są nasilone, warto skonsultować się z lekarzem. Długotrwała zgaga może być objawem poważniejszych schorzeń, takich jak refluks żołądkowo-przełykowy, który wymaga odpowiedniego leczenia.

Leczenie zgagi można podzielić na trzy główne podejścia:

Zmiana stylu życia i diety: Jak wspomniano wcześniej, unikanie pokarmów wywołujących zgagę, utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz unikanie jedzenia przed snem to kluczowe elementy.
Leki: Istnieje wiele leków dostępnych bez recepty, które mogą pomóc złagodzić zgagę, takich jak leki zobojętniające kwas żołądkowy, inhibitory pompy protonowej (PPI) oraz antagoniści receptorów H2. W przypadkach przewlekłej zgagi lekarz może przepisać silniejsze leki.
Interwencja chirurgiczna: W skrajnych przypadkach, gdy inne metody leczenia zawodzą, konieczna może być operacja. Najczęściej stosowaną procedurą jest fundoplikacja Nissena, polegająca na wzmocnieniu dolnego zwieracza przełyku.
Zgaga to powszechna dolegliwość, która może znacznie obniżać jakość życia, szczególnie gdy występuje regularnie. Choć zazwyczaj jest wynikiem refluksu żołądkowo-przełykowego, jej przyczyny mogą być zróżnicowane – od diety, przez styl życia, po schorzenia wymagające leczenia farmakologicznego. Zgaga nie powinna być ignorowana, zwłaszcza gdy występuje często, ponieważ może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Profilaktyka, zmiana stylu życia oraz odpowiednie leczenie mogą znacznie złagodzić objawy i zapobiec ich nawrotom.
Pamiętajmy, że zgaga to sygnał, którego nie należy lekceważyć, zwłaszcza jeśli towarzyszą jej inne objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, trudności w połykaniu czy chrypka. W takich przypadkach konsultacja z lekarzem jest niezbędna.